Uşaqlar bizim gələcəyimizdir! Hüquqlarını qoruyub şəxsiyyət kimi yetişdirməliyik

Cəmiyyətin perspektiv inkişafının sosial ehtiyatını gənc nəsil təşkil etdiyi üçün onların hüquqlarının müdafiə olunması vacib olduğu kimi, onlar tərəfindən törədilən hüquqpozmaların öyrənilməsi zamanı qarşılıqlı əlaqədə olan sosial-demoqratik və psixoloji xüsusiyyətlərin kompleks şəkildə tədqiq edilməsi də məqsədəuyğundur. Bu xüsusiyyətlərin tədqiqi yetkinlik yaşına çatmayanlar tərəfindən törədilən hüquqpozmaların səbəb və şəraitinin, həmçinin onlara qarşı tətbiq ediləcək profilaktiki tədbirlərin dairəsinin müəyyən edilməsinə kömək edir.
Bununla bağlı Respublikamızda yetkinlik yaşına çatmayanların hüquqlarının müdafiəsi, eləcə də onlar tərəfindən törədilən hüquqpozmaların qarşısının alınması və profilaktikası sahəsində kifayət qədər qanunvericilik bazası yaradılmışdır. Hazırda respublikamızda uşaq hüquqlarının müdafiəsı ilə əlaqədar fəaliyyət göstərən əsas qanun ”Uşaq hüquqları haqqında” Azərbaycan Respublikasının qanunudur.
Bu qanun Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına, Uşaq hüquqları Bəyannaməsinə, Uşaq hüquqlarına dair BMT Konvensiyasına və digər beynəlxalq hüquq normalarına uyğun olaraq Azərbaycan Respublikasında uşaqların hüquq və azadlıqlarını, uşaqlar barəsində dövlət siyasətinin əsas prinsiplərini, onların müdafiəsi sahəsində dövlət orqanlarının, eləcə də digər hüquqi və fiziki şəxslərin vəzifələrini müəyyən edir, uşaq hüquqlarına əməl edilməsi və uşaq baxımsızlığına qarşı mübarizənin təşkili sahəsində digər icra hakimiyyəti orqanları ilə yanaşı Daxili İşlər Orqanlarına da geniş səlahiyyətlər verir və qanunun tələblərinin pozulmasında təqsirkar şəxslər Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyırlar.
Bununla yanaşı “Yetkinlik yaşına çatmayanların baxımsızlığı və hüquq pozuntularının profilaktikası haqqında” 24.05.2005-ci il tarixli Azərbaycan Respublikası Qanununun və bu qanunun tətbiq edilməsi barədə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 09.08.2005-ci il tarixli 274 nömrəli Fərmanının icrası ilə əlaqədar daxili işlər orqanlarında uşaq baxımsızlığının və hüquqpozmalarının profilaktikası, habelə uşaq hüquqlarının müdafiəsi ilə bağlı fəaliyyətin təşkili qaydalarının müəyyən edilməsi məqsədi ilə DİN-in 24.02.2007-ci il tarixli əmri ilə təsdiq edilmiş “Yetkinlik yaşına çatmayanların baxımsızlığı və hüquq pozuntularının profilaktikasında daxili işlər orqanlarının fəaliyyətinin təşkilinə dair Təlimat”da və “Uşaq hüquqlarının həyata keçirilməsinə dövlət nəzarəti Qaydasının təsdiq edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 08 may 2012-ci il tarixli fərmanında daxili işlər orqanları əməkdaşlarının hüquqları müyyən edilməklə yanaşı onların qarşısında mühüm vəzifələr qoyulur.
Daxili işlər orqanları əməkdaşları yetkinlik yaşına çatmayanlarla yanaşı, həm də sosial təhlükəli vəziyyətdə olan ailələrlə (yetkinlik yaşına catmayanların tərbiyəsi, təhsili və saxlanılması üzrə öz vəzifələrini yerinə yetirməyən və onların davranışına mənfi təsir göstərən və ya onlarla qəddar rəftar edən ailə) fərdi və ümumi profilaktik tədbirlər (fərdi profilaktik tədbir - sosial təhlükəli vəziyyətdə olan ailə, habelə davranışına nəzarət olunmayan uşaq və ya hüquq pozuntusu törədən yetkinlik yaşına çatmayan şəxslə fərdi qaydada həyata keçirilən profilaktik fəaliyyət; ümumi profilaktika tədbirləri – dövlət və qeyri-hökumət təşkilatları ilə birgə sosial təhlükəli vəziyyətdə olan ailələr, habelə davranışına nəzarət olunmayan uşaqlar və ya hüquq pozuntusu törədən yetkinlik yaşına çatmayanlarla həyata keçirilən profilaktika və reabilitasiya fəaliyyətinin məcmusu) həyata keçirir.

Bununla yanaşı xidmətin əməkdaşları yetkinlik yaşına catmayanların tərbiyəsi, təhsili və ya saxlanılması üzrə öz vəzifələrini yerinə yetirməyən, onların davranışına mənfi təsir göstərən, yaxud onlarla qəddar və zorakı rəftar edən, habelə uşaqlarını avaralığa, dilənciliyə və digər hüquqa zidd əməllərə cəlb edən valideynlər və ya qanuni nümayəndələrlə də fərdi və ümumi profilaktik tədbirləri həyata keçirirlər.
Xidmətin əməkdaşları profilaktik fəaliyyətlə yanaşı yetkinlik yaşına çatmayanların hüquqlarını və qanuni mənafelərini müdafiə edir, onların xoşagəlməz sosial vəziyyətə düşməsinin səbəb və şəraitini aydınlaşdırır, qanunvericiliklə müəyyən olunmuş əsaslara uyğun olaraq dövlətin köməyinə və qayğısına ehtiyacı olanları dövlət və qeyri-hökumət uşaq müəssisələrində yerləşdirir, azmış, atılmış, imtina edilmiş, yaşayış yeri və ya yaşamaq üçün maddi imkanı olmayan yetkinlik yaşına çatmayanları isə dövlət və qeyri-dövlət sosial reabilitasiya mərkəzlərinə və sosial sığınacaqlara göndərir.
Bununla yanaşı xidmətin əməkdaşları yetkinlik yaşına çatmayanların tərbiyəsi, təhsili və saxlanılması üzrə öz vəzifələrini lazımınca yerinə yetirməyən valideynlər və digər qanuni nümayəndələr, yaxud vəzifəli şəxslər barəsində müraciətlərə baxır və yetkinlik yaşına çatmayanların baxımsızlığına və qanuna zidd əməllər törətməsinə imkan yaradan səbəb və hallar barədə müvafiq dövlət orqanlarına məlumat verir.
Ümumiyyətlə xidmətin əməkdaşları yetkinlik yaşına çatmayanlara qarşı, eləcə də onlar tərəfindən hər hansı neqativ fəaliyyətlə bağlı halları öz səlahiyyətləri çərçivəsində araşdıraraq aradan qaldırır, lazım gəldikdə isə müvafiq dövlət orqanlarına, idarə, təşkilat və müəssisələrə məlumat və ya təkliflər verir.
Bununla əlaqədar olaraq bu xidmət polisin digər strukturları, habelə dövlət və qeyri-hökumət təşkilatları ilə əlaqəli işi təşkil edir və həyata keçirir. Belə ki, polisin istintaq və təhqiqat, ictimai təhlükəsizlik, dövlət yol polisi, pasport-qeydiyyat, əməliyyat xidməti aparatları və digər strukturları yetkinlik yaşına çatmayanların baxımsızlığı, hüquq pozuntularının profilaktikasının və hüquqlarının müdafiəsi tədbirlərində yaxından iştirak etməklə, bu vəzifələrin həyata keçirilməsində hər biri öz xidməti fəaliyyəti ilə əlaqədar xidmətə lazımi məlumatları verir.
Bundan başqa xidmət öz fəaliyyətini yetkinlik yaşına çatmayanların baxımsızlığı, hüquq pozuntuları və hüquqlarının müdafiəsi tədbirlərini şəhər, rayon icra hakimiyyəti yanında yetkinlik yaşına çatmayanların işləri və huquqlarının müdafiəsi üzrə Komissiyalar, əhalinin sosial müdafiəsi orqanları və sosial xidmət müəssisələri, təhsil orqanları və təhsil müəssisələri, qəyyumluq və himayə orqanları, gənclərlə iş üzrə orqanlar və gənclərin işləri üzrə orqanların müəssisələri, səhiyyə orqanları, ailə, qadın və uşaq problemləri üzrə dövlət orqanları və onların yerli təşkilatları, dövlət və qeyri-hökumət uşaq təşkilatları, habelə uşaq hüquqlarının müdafiəsi ilə məşğul olan beynəlxalq təşkilatlarla qarşılıqlı iş və məlumat mübadiləsi əsasında qurur və həyata keçirir.

MEHMAN VƏLİYEV
Yetkinlik yaşınaçatmayanlar işləri və hüqquqlarının mühafizəsi üzrə komissiya,
Böyük məsləhətçi-məsul katib